Qua naamgeving gaat gierst over verzadiging. Al in de Middeleeuwen werd het graan hirs(e) genoemd. Deze naam komt oorspronkelijk uit het Oudhoogduits, meer bepaald van de woorden hirso of hirs(i}, afgeleid van de Indo-Germaanse term hersja, die voedzaamheid en verzadiging betekent. Gierst is rijk aan vitaminen en mineralen zoals kiezelzuur, ijzer en vitamine B6, alsook kalium, magnesium, fluor en zwavel.
Verschillende soorten gierst werden al in de Middeleeuwen verbouwd. Naarmate het gebruik van tarwe toenam, daalde de teelt van gierst in het gebied. In Azië en Afrika wordt gierst nog steeds beschouwd als een essentieel onderdeel van het dieet. In 2020 werd wereldwijd echter slechts ongeveer 89,2 miljoen ton gierst geteeld. Ter vergelijking: de wereldwijde tarweproductie bedroeg in 2022 783,92 miljoen ton – bijna negen keer zoveel als die van gierst.
Biologie
Gierst behoort tot de botanische familie van de zoete grassoorten, waartoe ook behoren
- Tarwe,
- Rogge,
- Gerst,
- Haver,
- Maïs
- en rijst
tellen. Er zijn twee categorieën gierst, namelijk sorghum en paniceae (ook wel kleine gierst of echte gierst genoemd). De sorghumkorrels zijn aanzienlijk groter dan die van de Paniceae en leveren een hogere opbrengst op.
Kleine gierst omvat verschillende soorten zoals:
- Teff, (dwerggierst)
- Gierst
- Panicle en parelgierst.
Het gewas geeft de voorkeur aan gunstige weersomstandigheden, maar is gevoelig voor wateroverlast en heeft een warme bodem nodig. Droogte en hoge temperaturen zijn minder schadelijk voor de groei van de meerstammige planten. Het graan voelt zich vooral thuis op zandgrond, omdat het bestaat uit talrijke bloemen die in aren groeien – wit, geel of donkerrood. De kleur van de korrel varieert per ras en kan sterk tot dofgeel en soms glazig zijn, afhankelijk van het caroteen- en eiwitgehalte.
Voedingsstoffen
Voordat de korrels kunnen worden verwerkt, moeten ze eerst van het kaf worden gescheiden. In tegenstelling tot tarwe zijn bij gierst alle waardevolle mineralen en voedingsstoffen over de hele vrucht verdeeld en niet hoofdzakelijk in de schil geconcentreerd. Daardoor behoudt gierst – gemalen, in de vorm van vlokken, griesmeel of hele korrels – nog steeds zijn heilzame eigenschappen. Een uitzondering is de bruine gierst met donkere schil, die ook bekend staat als pluimgierst en waarbij ook het kaf wordt verwerkt.
Gierst is glutenvrij
Gierst wordt vaak gebruikt in glutenvrije baksels omdat het, in tegenstelling tot tarwe, rogge en gerst, geen gluten bevat.
Het wordt aanbevolen gierst in water te weken voor verder gebruik, omdat het fytinezuur en vele gezondheidsbevorderende stoffen bevat. Dit bindt mineralen en maakt ze onbeschikbaar voor het lichaam. Eén tot twee uur weken laat de fytine uit het graan oplossen. Zorg ervoor dat je het water vooraf laat weglopen. Over het algemeen wordt afgeraden gierst rauw te eten, omdat sommige enzymen in het graan schade aan het lichaam kunnen toebrengen. Deze enzymen worden echter vernietigd door hitte.
